Όταν ένας άνδρας βλέπει μια γυναίκα που του φαίνεται όμορφη, δεν ενεργοποιείται μόνο η επιθυμία – συμβαίνουν πολύ περισσότερα μέσα του. Ο εγκέφαλός του ανταποκρίνεται με έναν πολύπλοκο τρόπο, γεμάτο συναισθήματα όπως έλξη, θαυμασμός, ευχαρίστηση, ακόμα και κινητοποίηση. Αυτή η αντίδραση δεν είναι τυχαία – είναι μέρος ενός φυσικού, βαθιά ριζωμένου μηχανισμού, που έχει στόχο να τον κάνει να δώσει σημασία σε κάτι που μπορεί να είναι σημαντικό για εκείνον.
Η έλξη δεν είναι μόνο θέμα σώματος – είναι και θέμα εγκεφάλου. Όταν ένας άνδρας βλέπει μια γυναίκα που τον ελκύει, ενεργοποιούνται περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή και την απόλαυση. Ο εγκέφαλος απελευθερώνει χημικές ουσίες όπως η ντοπαμίνη, που του δημιουργούν την αίσθηση ότι κάτι όμορφο και σημαντικό συμβαίνει. Σαν να του λέει: «Πρόσεξέ το αυτό – έχει αξία».
Τη στιγμή αυτή, ο άνδρας δεν νιώθει μόνο σωματική διέγερση. Νιώθει θαυμασμό, ευχαρίστηση, ενθουσιασμό – όλα αυτά μαζί δημιουργούν μια ψυχική ώθηση. Θέλει να πλησιάσει, να επικοινωνήσει, να συνδεθεί. Η έλξη δεν είναι απλώς ένα ένστικτο, είναι και ένα συναισθηματικό κάλεσμα.
Από τη σκοπιά της βιολογίας, όλα αυτά έχουν εξήγηση. Ο εγκέφαλος μας έχει μάθει, μέσα από την εξέλιξη, να ξεχωρίζει τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με την υγεία, τη νεότητα και τη γονιμότητα – στοιχεία που αυξάνουν τις πιθανότητες για επιτυχημένη αναπαραγωγή. Γι’ αυτό η ομορφιά δεν είναι απλώς αισθητική ευχαρίστηση· έχει και βαθύτερο νόημα για το ανθρώπινο είδος.
Η αντίδραση του ανδρικού εγκεφάλου στη θέαση μιας όμορφης γυναίκας είναι ένα φυσιολογικό και πολυεπίπεδο φαινόμενο. Δεν περιορίζεται σε απλό σεξουαλικό ενδιαφέρον, αλλά περιλαμβάνει και έντονη συναισθηματική συμμετοχή. Ο εγκέφαλος λειτουργεί με τρόπο που τονίζει τη σημασία της στιγμής, κινητοποιώντας τον άνδρα να δώσει προσοχή και να αντιδράσει.
Αξίζει να σταθούμε λίγο στις έννοιες του φόβου και του άγχους, γιατί πολλές φορές τις μπερδεύουμε. Ο φόβος είναι το συναίσθημα που νιώθουμε όταν κάτι μας φαίνεται επικίνδυνο – για παράδειγμα, αν δούμε μια τίγρη μπροστά μας. Το άγχος είναι η αντίδραση του σώματός μας σε αυτό τον φόβο: το σώμα μας “ξυπνάει”, η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα, οι μύες τεντώνονται, και είμαστε έτοιμοι είτε να τρέξουμε είτε να προστατευτούμε.
Με άλλα λόγια, το άγχος δεν εμφανίζεται από μόνο του. Πάντα υπάρχει πίσω του ένας φόβος, ακόμα κι αν δεν τον έχουμε συνειδητοποιήσει. Γι’ αυτό, αντί να ρωτάμε “τι μας αγχώνει;”, ίσως είναι πιο σωστό να αναρωτηθούμε “τι μας φοβίζει;”.
Αυτό έχει μεγάλη σημασία όταν μιλάμε για στυτική δυσλειτουργία. Ο φόβος – ακόμη κι αν δεν τον καταλαβαίνουμε άμεσα – μπορεί να εμποδίσει τον μηχανισμό της στύσης. Για παράδειγμα, πολλοί άνδρες κουβαλούν μέσα τους φόβους που σχετίζονται με την εικόνα του εαυτού τους: αν είναι αρκετά ικανοί, αν θα τα καταφέρουν, αν θα αρέσουν. Συχνά, υπάρχει και η πίεση να αποδείξουν την αξία τους μέσα από τη σεξουαλική επίδοση και η πίεση να διατηρήσουν το ενδιαφέρον της συντρόφου τους ενεργό.
Αυτοί οι φόβοι μπορεί να «μπλοκάρουν» τη διέγερση χωρίς ο άνδρας να το καταλαβαίνει άμεσα. Όμως, το σώμα και ο εγκέφαλος το «νιώθουν» και αντιδρούν. Η κατανόηση αυτών των εσωτερικών φόβων είναι το πρώτο βήμα για να ξεπεραστεί το άγχος και να αποκατασταθεί η φυσιολογική σεξουαλική λειτουργία.
Όταν ένας άνδρας νιώθει φόβο, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί αυτόματα το λεγόμενο συμπαθητικό νευρικό σύστημα – ένα σύστημα «συναγερμού» που προετοιμάζει το σώμα για άμυνα ή φυγή. Σε αυτή την κατάσταση, η ροή του αίματος περιορίζεται σε περιοχές που δεν θεωρούνται απαραίτητες εκείνη τη στιγμή, όπως είναι το πέος, και κατευθύνεται προς τους μύες, την καρδιά και τους πνεύμονες. Με απλά λόγια, ο εγκέφαλος στέλνει το μήνυμα ότι τώρα δεν είναι η κατάλληλη ώρα για σεξουαλική διέγερση, γιατί υπάρχει «κίνδυνος». Είναι σαν να υπήρχε μια τίγρης δίπλα του, έτοιμη να επιτεθεί – σε μια τέτοια στιγμή, η φύση μας προτάσσει την επιβίωση και όχι την απόλαυση. Με τον ίδιο τρόπο, διάφοροι εσωτερικοί φόβοι – ακόμα και ασυνείδητοι – μπορούν να μπλοκάρουν τη σεξουαλική ανταπόκριση, απενεργοποιώντας το φυσιολογικό σύστημα της στύσης.
Το πιο ενθαρρυντικό μήνυμα είναι πως αυτός ο μηχανισμός δεν είναι μόνιμος ούτε ανεξέλεγκτος. Όταν ένας άνδρας αρχίσει να αναγνωρίζει και να κατανοεί τους φόβους που κρύβονται πίσω από το άγχος – είτε πρόκειται για την αυτοεικόνα του, είτε για την ανάγκη να αποδείξει την αξία του – κάτι αλλάζει. Το σώμα του αρχίζει να ηρεμεί. Το νευρικό σύστημα «ξεκλειδώνει», η ένταση μειώνεται και η φυσιολογική λειτουργία επανέρχεται. Με άλλα λόγια, η διερεύνηση αυτών των εσωτερικών φόβων έχει τη δύναμη να μειώσει άμεσα την ενεργοποίηση του στρες και να οδηγήσει στην αποκατάσταση της στυτικής λειτουργίας σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Η κατανόηση του εαυτού μας δεν είναι πολυτέλεια· είναι βασική προϋπόθεση για μια πιο ουσιαστική, φυσική και απελευθερωμένη σεξουαλική ζωή. Και αυτή η πορεία προς την αυτογνωσία, όσο απλή κι αν ξεκινήσει έχει πολύ θετικά και απτά αποτελέσματα.
Νίκος Βακόνδιος
Ψυχολόγος
Πτυχ/χος Αριστοτελείου Παν/μίου Θες/κης
